آیا همهی پرندگان پرواز میکنند؟
اما حدود ۶۰ گونه از پرندگان، یعنی کمتر از یک درصد از کل گونهها، توانایی پرواز ندارند. ز جمله آنها میتوان به شترمرغ و پنگوئن اشاره کرد.
اما چرا این پرندگان پرواز نمیکنند؟
پرواز، اگرچه در فرار از شکارچیان و جستجوی غذا مزیت محسوب میشود، اما انرژی بسیار زیادی مصرف میکند. پرندگان روزانه تا ۷۵٪ بیشتر از پستانداران هماندازهی خود انرژی مصرف میکنند.
در زیستگاههایی مانند جزایر دورافتاده که خطر شکار کمتر است و نیازی به مهاجرتهای طولانی وجود ندارد، پرواز ، مزیت خود را از دست میدهد. در چنین شرایطی، گونههایی که پرواز نمیکنند میتوانند با صرفهجویی در انرژی، شانس بقای بالاتری داشته باشند.
این تغییر رفتاری، به مرور زمان منجر به تغییرات جسمی نیز میشود:
ماهیچههای سینه که برای پرواز استفاده میشوند، تحلیل میروند، استخوان جناغ (شاهین) کوچکتر میشود، بالها ضعیفتر و کوتاهتر میشوند و در عوض پاها قویتر و مناسب برای زندگی زمینی میشوند.
برخی گونهها مانند پنگوئنها، توانایی پرواز را با مهارتهای شنا جایگزین کردهاند. آنها از عضلات و ساختار استخوانی بالها برای حرکت در آب بهره میبرند، نه در هوا.
در پرندگانی که پرواز نمی کنند، پرهای مخصوص پرواز نیز بهتدریج از بین میروند. در برخی گونهها ، پرها ظاهر کرکی و خزمانند پیدا میکنند، چراکه دیگر نیازی به آیرودینامیک بودن ندارند.
مطالعات جدید نشان دادهاند که تغییرات اسکلتی (استخوانی) پیش از تغییرات در پوشش پر اتفاق میافتند، چراکه ساخت و نگهداری استخوانها نیاز به انرژی بیشتر دارد .
با این حال،نداشتن قابلیت پرواز همیشه هم مزیت نبوده است. بسیاری از پرندگانی که پرواز نمی کنند، با ورود انسانها و حیواناتی مانند سگ و موش، در معرض شکار و انقراض قرار گرفتند. از جمله آنها میتوان به دودو و موآ اشاره کرد.
پژوهشها نشان میدهند که اگر انقراضهای ناشی از فعالیتهای انسانی رخ نمیداد، امروزه چهار برابر بیشتر گونه پرنده بدون پرواز روی زمین وجود داشت.
پرندگان بدون پرواز ایران
در حال حاضر، در ایران هیچ پرنده بومی یا ساکنی وجود ندارد که کاملاً پرواز نکند، مثل پنگوئن. بیشتر پرندگانی که پرواز نمی کنند، به جزایر دورافتاده تعلق دارند، جایی که شکارچی طبیعی کمی وجود دارد. در زیستگاههایی مثل ایران، بهخصوص با وجود شکارچیان طبیعی و انسانی، پرواز هنوز یک مزیت مهم برای بقای پرندگان محسوب میشود.
برگرفته از مقاله :
Feather evolution following flight loss in crown group birds: relaxed selection and developmental constraints
Evolution, qpaf020, https://doi.org/10.1093/evolut/qpaf020
Published: ۰۳ February 2025