گقتگوی سعید اکبرپور ( عضو هیات مدیره خانه فعالین محیط زیست ) با رسانه “پیام ما” در خصوص معضل آلودگی هوا
ازسرگیری مازوت‌سوزی نشان‌دهنده این است که مسائل محیط‌زیستی با دستور حل نمی‌شود. آلودگی هوا، به‌عنوان یکی از معضلات محیط‌زیستی کشور که دیگر به یک بحران تبدیل شده است، یک‌شبه و به‌خاطر مازوت‌سوزی به‌وجود نیامده است که با دستور توقف مازوت‌سوزی، بتوان یک‌شبه نیز حلش کرد. بدتر از آن، وقتی هیچ برنامه‌ای پشت این دستور نباشد، نتیجه این می‌شود که بعد از گذشت کمتر از یک‌ماه، دستور عالی‌ترین مقام اجرایی کشور این‌گونه به سخره گرفته می‌شود.
بعد از گذشت حدود یک‌ماه از دستور رئیس‌جمهور مبنی‌بر توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه بزرگ کشور، از ۱۷ آذرماه مازوت‌سوزی دوباره در این نیروگاه‌ها از سر گرفته شده است و اکنون معاونت محیط انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده است که از ارگان‌های متخلف این دستور، یعنی وزارت نیرو و وزارت نفت شکایت می‌کند.
سؤال این است که آیا شکایت راه به‌جایی خواهد برد؟ یا آن هم مثل دستور رئیس‌جمهور به سخره گرفته خواهد شد؟
برگردیم به دی‌ماه سال ۱۴۰۰، زمانی‌که آلودگی هوا نفس‌ها را در تبریز گرفته بود، در پی تداوم آلودگی‌ها که از اواخر شهریورماه هم‌زمان با مازوت‌سوزی نیروگاه حرارتی تبریز شروع شده بود، ما در مجموعه خانه فعالین محیط‌زیست و توسعه پایدار آذربایجان‌شرقی، علیه نیروگاه حرارتی تولید برق تبریز به‌دلیل ترک فعل و نقش پررنگ در آلودگی هوای تبریز به‌عنوان مدعی‌العموم، اعلام جرم کردیم. طرح شکایتی که هرچند منجر به محکومیت نیروگاه نشد؛ ولی مشخص کرد که مازوت‌سوزی مصوبه و دستور شورای امنیت ملی است و صراحتاً به نیروگاه اعلام شده که مازوت‌سوزی داشته باشد و این مصوبه در شرایطی علنی و خبری شد که قبل از آن، هم مسئولین نیروگاه، هم مسئولین استانی و از همه بدتر مسئولین محیط‌زیست مصرف مازوت را انکار می‌کردند. ولی درنهایت و بعد از گذشت جلسات دادگاه، مدیرعامل نیروگاه جهت تبرئه خود، مصوبه شورای امنیت ملی را رو کرد. مصوبه‌ای که نه قانون جلودارش است و نه دستور رئیس‌جمهور.
چرا نیروگاههای ما مجبور به مازوت‌سوزی هستند؟
اما سؤال اساسی درباره مازوت این است که چرا نیروگاههای ما مجبور به مازوت‌سوزی هستند؟ آیا دلیلش صرفاً کمبود گاز است یا مسائل دیگری هم دخیل است؟ آنچه تقریباً با اطمینان‌خاطر می‌توان گفت، این است که مصرف مازوت صرفاً به‌خاطر کمبود گاز نیست؛ چراکه ما در وسط چله تابستان هم مازوت‌سوزی داشته‌ایم، حداقل در نیروگاههای تبریز و سهند بناب در تابستان‌ها هم شاهد مازوت‌سوزی بوده‌ایم. هرچند ناترازی و کمبود در تولید سوخت گاز نیز تشدیدکننده مازوت‌سوزی است، اما واقعیت اصلی این است که نیروگاههای ما مجبور به سوزاندن مازوت تولیدی کشور هستند؛ چراکه طبق مطالعاتی که انجام شده، میزان تولید مازوت آن هم مازوت با میزان گوگرد بیش از حد استاندارد به‌دلیل تبدیل درصد زیاد نفت استخراجی به بنزین، بسیار زیاد است و ما راهی جز سوزاندن آن نداریم. از طرفی تمامی مخازن و انبارهای مازوت پر شده و امکان صادرات نیز به‌خاطر کیفیت پایین و همچنین قوانین بین‌المللی میسر نیست و ما چاره‌ای جز مصرف آن در نیروگاههای کشور نداریم.
چرا این همه تولید مازوت داریم؟
حال با این سؤال مواجه می‌شویم که چرا اصلاً ما این همه تولید مازوت داریم. جواب خیلی روشن است؛ وقتی صحبت از سلسله اقداماتی که منتج به یک مسئله و معضل محیط‌زیستی می‌شود، به این‌صورت است که میزان مصرف بنزین در کشور بسیار زیاد است که مسبب این جریان، کیفیت پایین و پرمصرف بودن خودروهای تولید داخلی و وارداتی چینی و کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی است. وقتی میزان تولید بنزین به‌دلیل میزان مصرف زیاد افزایش پیدا می‌کند، پالایش سایر فراورده‌های نفتی از جمله گازوئیل، نفت سفید، قیر و مازوت تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و روی کیفیت آن محصولات نیز تأثیر می‌گذارد. افزایش استخراج بنزین باعث می‌شود میزان گوگرد، در باقیمانده نفت خام بیشتر شود و وقتی میزان تجمع گوگرد بیشتر شد، به‌دلیل تکنولوژی پایین و قدیمی بودن پالایشگاه‌های کشور استخراج گازوئیل و قیر هم تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و کمتر می‌شود و درواقع درصد زیادی از نفت خام استخراجی بعد از بنزین تبدیل به مازوت با میزان گوگرد بیش از حد استاندارد می‌شود و اکنون که نه می‌توانیم صادر کنیم و نه جایی برای انبار کردن داریم، به‌نوعی مجبور به سوزاندن آن در نیروگاه‌ها هستیم؛ چه در فصل زمستان که با ناترازی گاز مواجهیم و چه در سایر فصول که بهانه‌ای برای ناترازی گاز در کشور وجود ندارد. حالا تصور کنید که ساختار نیروگاه قدیمی باشد، مازوت مصرفی با درصد گوگرد بیش از حد استاندارد باشد، نیروگاه‌ها در محدوده شهری قرار بگیرند و از همه مهمتر کریدورهای هوایی شهرها به‌خاطر ساخت‌وسازهای غیراصولی از بین رفته باشند و فصل هم فصل سرد باشد، آن‌موقع شهر در میان هاله‌ای از ترکیبات SO که از آلاینده‌های مضر هوا است، محاصره خواهد شد و دوباره مسئولین با دستوراتشان سعی در حل این معضل خواهند داشت، غافل از اینکه مشکلات محیط‌زیستی با دستور حل نمی‌شود.
